ၵၢၼ်ၼပ်ႉသွၼ်ႇ တၢင်းၼမ် သီႇမႅၼ်ႇ သၢႆး လႄႈ မၢၵ်ႇႁိၼ် တႃႇႁၢင်ႈႁႅၼ်း ၶွၼ်ႇၵရိတ်ႉ

ၸွႆႈၼပ်ႉသွၼ်ႇၶူဝ်းၶွင် တႃႇႁဵတ်းၶွၼ်ႇၵရိတ်ႉ

မၵ်းမၼ်ႈပၼ် လွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်း ဢၼ်လူဝ်ႇ။

E - တၢင်းၼမ်ၶွၼ်ႇၵရိတ်ႉ ဢၼ်လူဝ်ႇ။ ၼႄဝႆႉ ပဵၼ် ၵျူႇပီႇမီႇတႃႇ။
M - ၼိုင်ႈၶွၼ်ႇၵရိတ်ႉ 1 ၵျူႇပီႇမီႇတႃႇ တေလႆႈသႂ်ႇသီႇမႅၼ်ႇ လၢႆထူင်၊
K - ၼမ်ႉၼၵ်း သီႇမႅၼ်ႇ ၼိုင်ႈထူင်။ ၼႂ်းၵီႇလူဝ်ႇၵရမ်ႇ။

ၼႄပၼ်ၵႃႈၶၼ်ၶူဝ်းၶွင် ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇ။

တွင်းဝႆႉ ႁႂ်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈ ၵႃႊၶၼ်ၶူဝ်းၶွင် တင်းၼမ် ႁႂ်ႈပဵၼ် ၵႃႈၸႂ်ႉၸၢႆႇ ၸွမ်းၼမ်ႉၼၵ်း ဢမ်ႇၸႂ်ႈ တၢင်းၼမ်။
လွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်းလႄႈ လွင်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်း သီႇမႅၼ်ႇ၊
ယဝ်ႉၵေႃႈ ၵႃႊၶၼ် သီႇမႅၼ်ႇ၊

လွင်ႈႁူမ်ႈပွင်း ၶွၼ်ႇၵရိတ်ႉ ဢၼ်ႁဵတ်းယဝ်ႉၼၼ်ႉ မၼ်းဢိင်ၼိူဝ် တၢင်းယႂ်ႇမၼ်း (ၸုမ်းၽၢၵ်ႇ) မၢၵ်ႇႁိၼ် ဢမ်ႇၼၼ် ႁိၼ်ႁႄႈ ဢၼ်ၽဝ်ဝႆႉ မဵဝ်းသီႇမႅၼ်ႇ လွင်ႈမႂ်ႇသုင်မၼ်း။ လႆႈႁူႉဝႃႈ ၽွင်းသိမ်းဝႆႉၶၢဝ်းယၢဝ်းၼၼ်ႉ သီႇမႅၼ်ႇ တေလူႉလႅဝ်ၵႂႃႇသေ ပေႃးမီးလွင်ႈမိုၵ်းယမ်းၼမ်ၸိုင် သီႇမႅၼ်ႇ တေလူႉလႅဝ်ဝႆးဝႆး။ ၶေႃႈမၢႆတွင်း သီႇမႅၼ်ႇ ဢၼ်မီးၼႂ်းထူင်ၼၼ်ႉ တေဢမ်ႇၼၵ်းလႆႈ 50 ၵီႇလူဝ်ႇၵရမ်ႇ သေဢိတ်း ယွၼ်ႉဝႃႈ တႅမ်ႈဝႆႉၼိူဝ်မၼ်း။ ယုမ်ႇယမ် ၵူၺ်းၵႃႈ ထတ်းသၢင်။ လီလိူဝ်သေ တူၺ်းဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ သႂ်ႇသီႇမႅၼ်ႇ ၵႃႈႁိုဝ်၊

ၶေႃႈမၢႆတွင်း ၵႃႈၶၼ်သၢႆး လႄႈ မၢၵ်ႇႁိၼ် ဢၼ်ၶူၼ်းၶဝ်းဝႆႉၼၼ်ႉ ၼႂ်းၶပ်ႉမၢႆၼၼ်ႉ ၼႄဝႆႉ တႃႇ 1 တၢၼ်ႇ၊ ၵူၼ်းပၼ်ၶူဝ်းၶွင်ၶဝ် ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇပၼ် ၵႃႈၶၼ် သၢႆး ဢမ်ႇၼၼ် မၢၵ်ႇႁိၼ် ဢမ်ႇၼၼ် မၢၵ်ႇႁိၼ် ဢၼ်ၶူၼ်းၶဝ်းဝႆႉၼၼ်ႉ ၼိုင်ႈၵျူႇပီႇမီႇတႃႇ။

ႁႅင်းၸၼ်သၢႆးၼႆႉ မၼ်းဢိင်ၼိူဝ် ငဝ်ႈငႃႇမၼ်း မိူၼ်ၼင်ႇ သၢႆးမႄႈၼမ်ႉၼႆႉ မၼ်းၼၵ်းလိူဝ် သၢႆးၶုတ်းႁႄႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
သၢႆး 1 ၵျူႇပီႇမီႇတႃႇၼႆႉ ၼမ်ႉၼၵ်းမၼ်း မီး 1200-1700 ၵီႇလူဝ်ႇၵရမ်ႇ ၽတ်ႉၽဵင်ႇၵၼ် - 1500 ၵီႇလူဝ်ႇၵရမ်ႇ။

ႁိၼ်ႁႄႈ လႄႈ ႁိၼ်ၽႃ။ ၸွမ်းၼင်ႇ ၶေႃႈမုၼ်းလၢႆလၢႆဢၼ် ဢွၵ်ႇမႃးၼၼ်ႉ ၼမ်ႉၼၵ်း 1 ၵျူႇပီႇမီႇတႃႇၼႆႉ တေမီးၼႂ်းၵႄႈ 1200 တေႃႇထိုင် 2500 ၵီႇလူဝ်ႇၵရမ်ႇ ဢိင်ၼိူဝ် တွၼ်ႈ (တၢင်းယႂ်ႇ). ၼၵ်းလိူဝ် - လဵၵ်ႉလိူဝ်။

ၵွပ်ႈၼၼ် ၸဝ်ႈၵဝ်ႇတေလႆႈၶိုၼ်းၼပ်ႉသွၼ်ႇ ၵႃႈၶၼ် သၢႆး လႄႈ မၢၵ်ႇႁိၼ် ဢၼ်ၽဝ်ဝႆႉ ၼိုင်ႈတၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ႁင်းၵူၺ်း။ ဢမ်ႇၼၼ် ထတ်းတူၺ်းတီႈၵူၼ်းၶၢႆ။

ၵူၺ်းၵႃႈ လွင်ႈၼပ်ႉသွၼ်ႇၼၼ်ႉ တိုၵ်ႉတေၸွႆႈထႅမ်ပၼ် တႃႇႁႃလႆႈ ၵႃႈၶၼ်ၶူဝ်းၶွင် တႃႇၵေႃႇသၢင်ႈ ၶွၼ်ႇၵရိတ်ႉ ဢၼ်လူဝ်ႇၼၼ်ႉ မွၵ်ႈၵႃႈႁိုဝ်ၼၼ်ႉယူႇ။